ÜLKEMİZDE ÇALIŞTIRILAN YABANCI UYRUKLU

İŞÇİLERİN  SİGORTALILIĞI

            GİRİŞ

            Ülkemizde çalışan yabancı uyruklu işçilerin sayısında önemli artışlar olduğu bilinmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının verilerine  göre kaçak olarak çalıştırılan yabancı uyruklu işçilerin sayısı  bir milyonun üstündedir.

            Ülkemizin çalışma hayatında önemli yeri olan yabancı uyruklu işçilerin  sosyal sigorta kanunları karşısındaki durumlarının ülkemizle, ülkeleri arasında sosyal güvenlik  sözleşmesinin olup olmadığına, istihdam şekillerine ve sosyal sigorta kanunlarındaki düzenlemelere göre ayrı  ayrı değerlendirmek gerekmektedir. Çünkü durumlarındaki  farklılıklara göre yararlanacakları sosyal sigorta yardımları da  farklı olacağı gibi, işverenlerinin yükümlülükleri de farklıdır.

            Ülkemizde hiçbir yabancı uyruklunun devlet memuru olamayacağı gibi  çalışma izni olmadan nam ve hesabına bağımsız işyeride açamayacağından  yazının konusunu kaçak olarak, yada çalışma izni alarak çalışan yabancı uyruklu, uyruksuz ve göçmen  işçiler oluşturacaktır.

            506 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR KANUNUNA GÖRE

            506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununda (1) sigortalının  tanımı hizmet akti ile çalışan kimse olarak yapılmış ve bu tanımda sigortalının uyruğuna, kaçak veya izin alınarak çalıştırılmış olmasına yer verilmemiştir.

            Hangi ülkenin vatandaşı olursa olsun veya  vatansız olsun gerçek veya tüzel kişiye hizmet akdi ile bağlı olarak çalışan herkes sigortalı sayılmıştır.

            Ayrıca hizmet akti ile çalışan kimsenin  sigortalı  sayılması için izin alınarak çalıştırılıyor olması da gerekmemektedir.

            O halde hangi ülkenin vatandaşı olursa olsun, vatansız veya, göçmen olsun, izin alınmış ya da kaçak olsun hizmet akdi ile çalışan  herkes  Sosyal Sigortalar Kanununda aynen Türk vatandaşı gibi sigortalı sayılmıştır. Bu nitelikteki birini çalıştıracak  işveren  işe başlatmadan  önce sigortalı işe giriş bildirgesini düzenleyip kuruma vermekle  yükümlü kılınmıştır.

            İşe giriş bildirgesini yasal süresi içinde vermediği yada hiç vermediği saptanan işveren hakkında idari  para cezası uygulanmaktadır.

_______________________________________

(1) 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Madde 2

            Ancak ülkemiz ile ülkesi  arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olsun  ya da olmasın yabancı bir ülkede kurulu  herhangi bir firmanın  nam ve  hesabına ülkemize bir iş için gönderilen  ve ülkesinde  sigortalı olduğu bildirilen kimseler sigortalı  sayılmadığı (2) için kuruma bildirilmeleri söz konusu değildir.

            Örneğin ülkemizde yatırım yapan veya temsilcisi olan herhangi bir yabancı ülkedeki firma bulunduğu ülkede sigortalı olan işçisini kendi adına çalıştırmak üzere ülkemize göndermiş işe  bunun belgelenmesi koşulu ile o kimse sigortalı sayılmayacaktır.

            Ülkemiz ile ülkesi arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olan  ülkelerden gönderilen bu  nitelikteki kimseler için düzenlenecek  belgelerin örnekleri sözleşmelerde belirtilmiştir.

            Örneğin Almanya’dan ülkemize  bu nitelikte  istihdam edilmek üzere gönderilen işçi için Alman mercilerinin düzenleyeceği belgeler  TA-1  ve TA-11,  ülkemizden  F.Almanya’ya firması adına  geçici olarak  gönderilen  işçi için düzenlenecek  belgeler ise  AT-1  ve  AT –11’ dir.

            Ülkemiz ile arasında sosyal güvenlik  sözleşmesi olmayan ülkelerdeki firmalar adına   gönderilen işçiler  için ise bu belgeleri ilgili ülkenin yetkili sigorta makamlarından alınarak konsolosluklarımıza onaylatılacaktır. 

            Sosyal Sigortalar Kanununa göre ülkemizde çalışan yabancı uyruklu işçilerin tümü zorunlu olarak  kısa vadeli sigorta  kollarına tabidir. Sadece ülkemiz ile ülkesi arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olanlar  zorunlu olarak tüm sigorta kollarına tabidirler.

            Buna göre ülkemizde yabancı uyruklu işçi çalıştıran işveren,  çalıştırdığı işçinin ülkesi ile ülkemiz arasında sosyal güvenlik sözleşmesi var ise tüm sigorta kollarına tabi olarak primlerini  kesip kuruma ödeyip  beyan edecek ve dönem  bordrosunu verecektir.

            Çalıştırılan yabancı işçi  vatansız, göçmen ya da  ülkesi ile ülkemiz arasında sosyal güvenlik sözleşmesi  olmayan ülkenin vatandaşı ise bunlar sadece zorunlu olarak kısa vadeli sigorta kollarına tabi  tutulacaklardır.  İşkazaları ve meslek  hastalığı, hastalık ve analık sigortası primleri  kesilerek aylık prim bildirgeleri ile kuruma  beyan edilip bu kollara ilişkin  primleri  ödenecektir.

            Bu nitelikteki  sigortalılar ancak  Sosyal Sigortalar Kurumuna yazılı olarak başvurup, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına da tabi tutulmalarını isteyebilirler. Bu takdirde yazılı talep tarihini takip eden aybaşından itibaren uzun vadeli sigorta kollarına tabi tutulurlar. İşverenler taleplerini  yerine getirmekle yükümlüdür. İsteklerini  reddetmeleri   olanaksızdır. Diğer sigortalılar  gibi tüm sigorta kollarına  tabi  tutarak primleri ödeyip, dönem  bordrolarını vermek zorundadır.

_________________

(2) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun 3.Maddesi (G) Fıkrası

            İŞSİZLİK SİGORTASI KANUNUNA GÖRE

            İşsizlik sigortası kapsamına girecek sigortalıların tanımı 4447 sayılı Kanunla, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa atıfta bulunularak yapılmış ise de işsizlik sigortası uygulamasında yabancı uyruklu işçiler için farklı düzenleme getirilmiştir. Sosyal Sigortalar Kanununa göre sigortalı sayılan göçmen,  uyruklu veya uyruksuz yabancı işçilerin tümü işsizlik sigortası kapsamında sayılmamıştır. İşsizlik sigortası kapsamına girecek yabancı sigortalı işçiler için mütekabiliyet  (3) esası getirilmiştir. Bir başka söyleyişle karşılılık ilkesi benimsenmiştir.

            Buna göre işsizlik sigortası  kapsamına; ülkesi ile ülkemiz arasında sosyal güvenlik  sözleşmesi bulunan ve ülkesindeki TC. vatandaşı   işçilere işsizlik sigortası uygulayan   ülkelerin vatandaşları olana sigortalı işçiler girecektir.(4) Sosyal Sigortalar Kanununa göre zorunlu sigortalı  olan yabancı uyruklu işçilerin tümü işsizlik sigortası kapsamında değildir. Sadece ülkemiz ile ülkesi arasında sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkenin vatandaşları kaçak olarak  çalıştırılıyor olsalar bile sosyal sigorta ve işsizlik sigortası kapsamındadır.

            Bu nitelikteki yabancı uyruklu işçiler işe giriş  bildirgesi ile Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirildiklerinde işsizlik sigortası içinde  bildirilmiş  sayıldığından ayrıca başka bir belge ile kuruma bildirilmelerine gerek bulunmamaktadır.

            Diğer sigortalılarla birlikte  sosyal ve işsizlik sigortaları primlerinin aylık bildirgelerle  kuruma beyan edilip ödenmesi ve  aynı dönem bordroları içinde hizmetlerinin bildirilmesi gerekmektedir.

            Ülkemizi le ülkesi arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olsa bile  2547 sayılı Yüksek  Öğrenim Kanununa tabi olanlar işsizlik sigortası dışında  bırakıldığından bu kanunun  3 ncü maddesine göre çalıştırılan yabancı uyruklu öğrenim elemanları da işsizlik sigortası kapsamı dışındadır. (5) Keza ülkemiz ile ülkesi arasında sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerin  vatandaşları, göçmenler ve vatansızlar işsizlik sigortası kapsamına alınmamışlardır. Yazılı istekte bulunsalar dahi bu nitelikteki işçilerin işsizlik sigortası kapsamına alınmalarına yasal olanak yoktur.

                                                                                                       Celal TOZAN

                                                                                              S.S.K. Tahsis Daire Başkanı

_________________________

(3) 4447 Sayılı Kanunun 46.Maddesi

(4) Ülkemizle sosyal güvenlik sözleşmesi imzalayan ülkeler: F. Almanya,Avusturya,

      Belçika,Fransa, İsviçre,İngiltere,İsveç, Libya, Hollanda,Norveç,Danimarka, Kuzey

      Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Makedonya

(5) 4571 sayılı Kanunun 3’üncü Maddesi